Κάθε γενιά έχει τις στιγμές της ελπίδας, τα οράματα και τα μεγάλα της λόγια. Το κρίσιμο ερώτημα είναι τι μένει τελικά μισό αιώνα μετά: τα ιδανικά ή το ξεπούλημά τους;
Υπάρχουν κάποιες φωτογραφίες που κουβαλούν μέσα τους ολόκληρη τη ζωή μας. Ένα βλέμμα, ένα χαμόγελο, ένα κομμάτι νιότης που έμεινε παγωμένο στον χρόνο. Κι όμως, πίσω από αυτές τις εικόνες κρύβεται μια ιστορία, ένα ταξίδι μισού αιώνα.
Ήταν φθινόπωρο του 1975 στο campus του City College of New York. Ο ήλιος έλουζε το γρασίδι και μια παρέα Ελλήνων φοιτητών είχαμε απλώσει τα όνειρά μας πάνω στο πράσινο. Καθόμασταν, μιλούσαμε, γελούσαμε — κι εγώ έκλεινα διακριτικά το μάτι στη Μαίρη, χωρίς να ξέρει πόσο σύντομα θα γινόταν κομμάτι της ζωής μου. Μιλούσαμε για την πατρίδα που είχε πριν ένα χρόνο απαλλαγεί από τη χούντα. Σχεδιάζαμε το μέλλον μας. Μιλούσαμε για επιστροφή, για όνειρα, για αγώνες. Ήμασταν παιδιά της ξενιτιάς που κουβαλούσαμε στην ψυχή μας την Ελλάδα – μια Ελλάδα που νόμιζε πως είχε απαλλαγεί από τα σκοτάδια της χούντας.
Νομίζαμε τότε πως το μέλλον μας ανήκει. Πως η Ελλάδα θα αλλάξει και “θα ανήκει πλέον στους Έλληνες”… Πως οι θυσίες δεν πήγαν χαμένες.
Κάναμε λάθος. Η Εθνική Ανεξαρτησία παραμένει ακόμα ένα όνειρο… Δεν μας κυβερνούν από τότε στρατιωτικοί, αλλά πολιτικάντηδες με ζιβάγκο και με ή χωρίς γραβάτες — σούργελα μιας άλλης εποχής, που απλώς φόρεσαν διαφορετικά κοστούμια.
Η χούντα μπορεί να έπεσε, αλλά οι χουντικές νοοτροπίες άνθισαν ξανά μέσα από τους ίδιους τους ανθρώπους της γενιάς μας. Πολλοί ξεπούλησαν τις αξίες τους για μια θέση στο δημόσιο, για μια βολή, για μια καρέκλα. Ξεπούλησαν τα όνειρα που κάποτε έκαναν σε εκείνο το γρασίδι της Νέας Υόρκης. Μερικοί μάλιστα έγιναν χειρότεροι από εκείνους που κατηγορούσαν.
Όπως έλεγε ο Νικόλας Άσιμος:
«Ξεπουληθήκανε στο γιουσουρούμ
για ένα κουστούμ, για ένα κουστούμ…»
Φθινόπωρο 1975 – Μια παρέα Ελλήνων φοιτητών στο City College of New York. Στιγμές νιότης, ελπίδων και οραμάτων για το μέλλον… ένα χρόνο μετά την πτώση της χούντας.
Στο κέντρο της φωτογραφίας διακρίνεται η 19χρονη τότε Μαίρη.
Στην πάνω φωτογραφία φαίνεται η Μαίρη. Νιάτα, φως, όνειρα, ελπίδα.
Στην κάτω φαίνομαι εγώ. Ίδιο βλέμμα, πάντα μπροστά, ίδια πίστη. Τότε που το Φ έγινε Φ & Μ. Οι περισσότεροι από εκείνη τη γενιά αλλοιώθηκαν, «βολεύτηκαν», μεταλλάχθηκαν…
Εμείς κρατήσαμε την κατεύθυνση που χαράξαμε τότε και μείναμε πιστοί σε όσα ονειρευτήκαμε τότε. Δεν χαρίσαμε τα πιστεύω μας για ανταλλάγματα. Πενήντα χρόνια μετά, έχουμε το δικαίωμα να κοιτάμε τον εαυτό μας στον καθρέφτη χωρίς ντροπή.
Στη μέση, δίπλα στο δέντρο, διακρίνομαι εγώ.
Όμως αραιώνουμε σιγά σιγά. Κάποιοι έφυγαν για πάντα. Γι’ αυτό το τραγούδι της μάνας μου ηχεί τώρα πιο δυνατά από ποτέ:
«Καιρός χαράς χαρείτε,
καιρόν μην καρτερείτε,
γιατί ο καιρός διαβαίνει
και δεν ξαναγυρνά».
Η ζωή κύλησε σαν ποτάμι. Λυπάμαι που η γενιά μας δεν έκανε όσα θα μπορούσε και έπρεπε να είχε κάνει. Γιατί η μεγαλύτερη νίκη είναι να μη γίνεις σαν αυτούς που κάποτε πολεμούσες… με τις πράξεις σου ή την αδιαφορία και τον ωχαδερφισμό σου, γιατί η αδιαφορία είναι συνενοχή σε κάθε έγκλημα και σε κάθε γενοκτονία, όπως αυτή των Παλαιστινίων.
2025 – Πενήντα χρόνια μετά. Από τότε, πάντα μαζί.
Φ & Μ
